Tetrabiblos (Czworoksiąg) to antyczny traktat o astrologii, stworzony przez Klaudiusza Ptolemeusza. Był on astronomem, matematykiem oraz geografem, pochodził z Grecji. Urodził się w Tebaidzie, jednak wykształcenie nabył w Aleksandrii, która ówcześnie była częścią Imperium Rzymskiego. Jest to jedna z jego najznamienitszych prac obok innych dzieł autora (np. Almagestu czy Geografii).
Tetrabiblos – znaczenie nazwy
Tetrabiblos, czyli Czworoksiąg pochodzi z II wieku naszej ery.
Greckie słowo tetrabiblos oraz łacińskie quadripartium oznacza skrót od średniowiecznego tytułu, jakim był Matematike tetrabiblos syntaksis – czyli traktat matematyczny w czterech księgach.
Kiedyś używany był jako tytuł oryginału, ale obecnie uważa się, że zachował się w tradycji arabskiej jako Apotelesmatika – skutki, wpływy.
Ponadto w poszczególnych greckich rękopisach można spotkać się z kolejną wersją – Ta pros Siron apotelesmatik, czyli przewidywania adresowane do Syrusa.
Biblia astrologii
W pierwszej księdze można natknąć się na wykład o naturze filozoficznej, a także przedstawienie technicznych założeń astrologii.
Według Ptolemeusza nauki astronomiczne można podzielić na astronomię właściwą – odkrywała ruchy Słońca, gwiazd, Księżyca, planet oraz astrologię – zajmowała się wpływem gwiazd na życie ziemskie.
Współcześnie na pewno dziwi fakt, że człowiek zajmujący się nauką taką jak astronomia, wierzył też w astrologię.
Uważał on, że stanowi uzupełnienie wiedzy astronomicznej.
Twierdził, że wpływ ciał niebieskich ma czysto fizyczny format, ale istotnie oddziałuje na, np. przewidywania zdarzeń, które miały nastąpić.
Astrologia w tamtych czasach była w Imperium Rzymskim powszechnie akceptowana i nawet najwięksi uczeni i silne umysły jej ulegały.
W kolejnej księdze autor mówi o wpływie astralnym za Ziemię takich zjawisk jak chociażby komety, fazy Księżyca czy zaćmienia.
Porusza kwestie astrologii geograficznej, czyli różnić pomiędzy poszczególnymi nacjami, wynikającymi z odmiennych stref klimatycznych oraz kwestię meteorologii.
Księga trzecia oraz czwarta mówią o oddziaływaniu ciał niebieskich na ludzkie życie.
Związane są między innymi z ułożeniem horoskopu czy ogólnymi przesłankami astrologicznymi dotyczącymi życia.
Najstarsze fragmenty
Jednym z najstarszych znanych tekstów dzieła jest przekład arabski Ibrahima ibn as-Salta z IX wieku, poprawiony przez niejakiego Hunayna ibn Ishaqa, z którego następnie w XII wieku Platon z Tivoli dokonał tłumaczenia na łacinę.
Następny przekaz to Parphrasis (Parafraza) przypisywana przez wiele lat żyjącemu w V wieku filozofowi neoplatońskiemu Proklosowi.
Jego autorstwo jest jednak bardzo wątpliwe.
Jest to fragment uproszczony, ale zgodny z pierwowzorem.
Najstarszy, pochodzący z X wieku, manuskrypt zachowany jest w Bibliotece Watykańskiej w zbiorze Codex Vaticanus Graecus.
Został poddany transliteracji na nowożytny język grecki przez Leo Allatiusa i później wydany w 1635 r. z tłumaczeniem łacińskim.
Obecnie istnieje około 35 późnośredniowiecznych, greckich manuskryptów w formie całości lub dużej części tekstu, z których najstarszy pochodzi prawdopodobnie z XIII wieku.
Pierwszy wydruk łacińskiego tłumaczenia został wydany przez Joachima Camerariusa w 1535 roku.
Czworoksiąg doczekał się niemałą ilość komentarzy, przekładów czy parafraz.
O jego ogromnym znaczeniu dla dziejów świadczyć może sam fakt, że w okresie renesansu był wykładany na uniwersytetach europejskich jako podstawowy podręcznik astrologii.
⇒ Czytaj także: KODEKS ROHONCZI – RĘKOPIS, KTÓRY ZASKOCZYŁ BADACZY
