Piramidy nubijskie to piramidy zbudowane przez władców starożytnych królestw kuszyckich. Fizyczne proporcje piramid nubijskich różnią się znacznie od budowli egipskich, niemniej zafascynowane kulturą północnego sąsiada sudańskie elity chętnie naśladowały dawnych faraonów. W ten oto sposób na terenie dzisiejszego Sudanu powstało wielkie „piramidowe” cmentarzysko.
Historia regionu piramid z Meroe
Obszar doliny Nilu znany jako Nubia, który leży na północy dzisiejszego Sudanu, był domem dla trzech królestw Kuszytówku w starożytności.
Pierwsze miało swoją stolicę w Kerma (2500–1500 p.n.e.). Drugie było skoncentrowane na Napata (1000–300 p.n.e.). Natomiast trzecie królestwo miało swój ośrodek w Meroe (300 p.n.e. – 300 n.e.).
Kerma była pierwszym scentralizowanym państwem Nubii z własnymi rodzimymi formami architektury i zwyczajami pogrzebowymi.
Dwa ostatnie królestwa, Napata i Meroe, były pod silnym wpływem starożytnego Egiptu pod względem kulturowym, gospodarczym, politycznym i militarnym.
W 728 r. p.n.e. król Piye zjednoczył całą dolinę Nilu od delty do miasta Napata pod swoimi rządami. Piye i jego potomkowie rządzili jako faraonowie dwudziestej piątej dynastii.
Kontrola Egiptu nad miastem Napatan zakończyła się po zdobyciu go przez Asyrię w 656 r. p.n.e.
Wymiary i proporcje piramid
Fizyczne proporcje piramid nubijskich różnią się znacznie od budowli egipskich: zbudowane są ze stopniowanych pasów poziomych bloków kamiennych o wysokości około 6–30 metrów, ale wznoszą się z dość małych fundamentów, które rzadko przekraczają 8 metrów szerokości, co skutkuje wysokimi, wąskimi strukturami nachylonymi pod kątem około 70 stopni.
Dla porównania, piramidy egipskie o podobnej wysokości na ogół miały fundamenty, które były co najmniej pięć razy większe będąc nachylonymi pod kątem między 40 a 50 stopni.
Większość z nich posiada również struktury świątynne przylegające do ich bazy o unikalnych zdobieniach kuszyckich.
Piramidy nubijskie – sudańskie grobowce
Płaskorzeźby zachowane w kaplicach grobowych ujawniają, że ich królewscy mieszkańcy zostali zmumifikowani, przykryci biżuterią i spoczęli w drewnianych skrzyniach.
W czasie ich eksploracji przez archeologów w XIX i XX wieku odkryto, że niektóre piramidy nubijskie zawierają pozostałości łuków, kołczanów ze strzałami, uprzęży dla koni, drewnianych skrzyń, mebli, ceramiki, kolorowego szkła, metalowych naczyń oraz wiele innych artefaktów potwierdzających rozległy handel Meroeitów z Egiptem i światem hellenistycznym.
Pierwszy z grobowców został zbudowany w miejscu zwanym el-Kurru, a w tym grobowce króla Kaszty i jego syna Piye, wraz z następcami Piye: Szabaką, Szabataką i Tanwetamani.
Zbudowano również czternaście piramid dla ich królowych, z których kilka było sławnymi wojowniczkami.
Późniejsze piramidy Napatan zostały rozmieszczone w Nuri, 10 km na północ na przeciwległym brzegu Nilu.
Ta nekropolia była miejscem pochówku 21 królów oraz 52 królowych i książąt, w tym Anlamiego i Aspelty.
Ciała tych królów umieszczono w ogromnych granitowych sarkofagach.
Najstarsze i największe piramidy w Nuri to piramida króla Napatana i faraona Taharqa z dwudziestej piątej dynastii.
Grabieżca Giuseppe Ferlini
W latach 30. XIX wieku, poszukiwacz skarbów, Giuseppe Ferlini przybył do Meroe, najeżdżając, grabiąc i niszcząc kilka piramid, które kilka lat wcześniej odkrył Frédéric Cailliaud.
W Wad ban Naqa zrównał z ziemią piramidę kandake Amanishakheto i wreszcie znalazł jej skarb złożony z dziesiątek złotych i srebrnych biżuterii.
Ogólnie uważa się go odpowiedzialnego za zniszczeni ponad 40 piramid.
Po znalezieniu skarbu, którego szukał, w 1836 roku Ferlini wrócił do domu.
Rok później napisał raport ze swojej ekspedycji zawierający katalog swoich odkryć, który został przetłumaczony na język francuski i opublikowany w 1838 roku.
Próbował sprzedać skarb, ale w tym czasie nikt nie wierzył, że takiej wysokiej jakości biżuteria może być wykonana w Czarnej Afryce.
Jego znaleziska zostały i tak ostatecznie sprzedane w Niemczech: część z nich została zakupiona przez króla Ludwika I Bawarskiego, a obecnie znajduje się w Państwowym Muzeum Sztuki Egipskiej w Monachium, pozostałe-według sugestii Karla Richarda Lepsiusa i Christiana Karola Josiasa von Bunsena-zostały zakupione przez Muzeum Egipskie w Berlinie, gdzie nadal można je podziwiać.
Obecny stan eksploracji
Do tej pory w Sudanie odkryto ponad 350 piramid zgrupowanych w pięciu miejscach.
Były one budowane w Nubii przez kilkaset lat, aby służyć jako groby dla królów i królowych oraz bogatych obywateli Napata i Meroe.
W okresie Meroitów pochowano tam ponad czterdzieści królowych i królów.
W latach 2009-2012 odkryto nową grupę piramid w pobliżu wsi Sedeinga, obecnie nadal są one badane i chętnie odwiedzane.
Całość odkryć, dokonanych w poprzednich wiekach, jak i w obecnych czasach, wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
⇒ Czytaj także: DOLMENY – TAJEMNICZE GROBOWCE PORTALOWE
