Indeks ksiąg zakazanych był listą książek zakazanych świeckim czytelnikom rzymskokatolickim. Każda osoba, która odważyła się przeczytać książki znajdujące się na tej liście, ryzykowała ekskomunikę, a tym samym duchowe potępienie. Dlaczego go stworzono? Jakie publikacje znalazły się na liście?
Podstawa cenzury
Celem „Indeksu ksiąg zakazanych” było zapobieganie skażeniu wiary lub korupcji moralności rzymskokatolików zgodnie z prawem kanonicznym poprzez czytanie książek teologicznie błędnych, lub niemoralnych, sprzecznych z zasadami wiary.
Prawo kanoniczne, obowiązujące do 1966 r., przewidywało dwa główne rodzaje cenzury: przed publikacją cenzura książek rzymsko-katolickich w sprawach wiary i moralności lub potępienie opublikowanych książek, wymienionych w Index Librorum Prohibitorum.
Kościół już w początkach chrześcijaństwa, zwalczając liczne herezje, potępiał wszelkie związane z nimi pisma, które nakazywał niszczyć.
Jeden z pierwszych wykazów pozycji zakazanych zawarty został w dekrecie De libris recipiendis et non recipiendis (496 rok), ogłoszonym przez papieża Gelazego I.
Wprowadzał on także znacznie poważniejsze niż dotychczas sankcje wobec piszących, tłumaczących, rozpowszechniających, przechowujących i czytających zakazane publikacje, w postaci między innymi nałożenia klątwy.
Indeks ksiąg zakazanych w modyfikacji
Jednak obszerne i regularnie modyfikowane indeksy oraz system sankcji (między innymi ekskomunika) pojawiły się dopiero wraz z upowszechnieniem druku, renesansowym nawrotem do ideałów antycznych i reformacją, kiedy Kościół rzymskokatolicki, zaczął mocno tracić ugruntowany przez wieki monopol na wizję Boga, świata i człowieka.
Zanim jednak stworzony został indeks dla całego Kościoła rzymskokatolickiego (wprowadzony w 1559 roku przez papieża Pawła IV Index auctorum et librorum… oraz w 1564 roku inna jego wersja Index librorum prohibitorum…) sporządzane były lokalne wykazy publikacji niebezpiecznych i szkodliwych z punktu widzenia Kościoła rzymskokatolickiego oraz ogłaszane na danym terytorium zakazy ich wydawania (niekiedy także przez władze świeckie).
Natomiast już w 1487 roku papież Innocenty VIII zaordynował konstytucję dotyczącą cenzury prewencyjnej.
W 1571 roku papież Grzegorz XIII powołał Kongregację Indeksu, a był to organ zajmujący się uaktualnianiem indeksu, który przejął kompetencje w tym zakresie od Kongregacji Inkwizycji.
Znów w bardziej współczesnych czasach od 1908 roku indeksem zajmowała się Kongregacja Świętego Oficjum, a od 1965 roku Kongregacja Doktryny Wiary.
Niewygodne publikacje
Na indeks składają się: reguły indeksowe soboru trydenckiego o cenzurze oraz wykaz podzielony na trzy klasy: autorzy, których wszystkie dzieła objęte są zakazem; autorzy, których tylko poszczególnie dzieła objęte są zakazem oraz dzieła anonimowe.
W 1900 roku papież Leon XIII na mocy konstytucji Officiorum ac munerum z 1897 roku dokonał radykalnego uporządkowania indeksu, który miał na celu jego przystosowanie do współczesnych realiów.
Ze względu na liczbę współczesnych publikacji w indeksie uwzględniono jedynie szczególne pozycje.
Wobec reszty stosowano przepisy Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 roku (wymieniane grupy i klasy szkodliwych publikacji, tematów).
W indeksie zwykle nie umieszczano pozycji z założenia antykatolickich czy na przykład autorów jawnie odrzucających katolicyzm.
Znów ostatni indeks wydał Pius XII w trakcie trwania II wojny światowej w 1940 roku.
Zniesiony został w 1966 roku.
Na listach w indeksach znajdowały się dzieła między innymi Ariusza, Kalwina, Dantego, Kartezjusza czy B. Pascala.
Katolikom nie wolno było czytać Stendhala, Hugo, Dumasa ani Flauberta.
Do spisu trafiły nawet niewinne Przypadki Robinsona Crusoe.
Z kolei wśród polskich autorów na liście znalazł się Mikołaj Kopernik, Andrzej Frycz Modrzewski, Mikołaj Rej oraz Adam Mickiewicz.
Cenzura książek opracowana przez Kościół rzymskokatolicki pozostaje wybitnym przykładem długotrwałej i wszechstronnej cenzury religijnej w chrześcijaństwie, czasem bezwzględnie wykonywanej przez inkwizycję rzymską.
⇒ Czytaj także: HERMETYZM – WIEDZA STARSZA OD BIBLII
♦ Zareklamuj wydarzenie, swoją działalność, produkty itd. – dodaj ogłoszenie ⇒ KLIK
♦ Współpraca reklamowa na portalu ⇒ kontakt@odkrywamyzakryte.com
♦ Chcesz poznać więcej tajemnic świata? ⇒ KLIK
