Tablica Szmaragdowa Hermesa Trismegistosa to najbardziej znany, legendarny i fundamentalny tekst w literaturze hermetycznej, stanowiący podstawę europejskiej alchemii. To ponoć całe sedno i zapis wszystkich tajemnic alchemicznych, które pierwotnie wyryto na kawałku szmaragdu.
Dzieło Hermesa Trismegistosa
Autorstwo Tablicy Szmaragdowej (Tabula Smaragdina) przypisywane jest Hermesowi Trismegistosowi, Hermesowi Po Trzykroć Wielkiemu, którego uważano jednocześnie za boga i proroka, łączącego w sobie cechy greckiego Hermesa i egipskiego Thota, boga mądrości.
Uważano go za legendarnego egipskiego, wtajemniczonego kapłana, wynalazcę pisma i wielu różnych umiejętności związanych z medycyną, magią oraz astronomią.
Przez długi czas tekst Tablicy Szmaragdowej znano tylko w łacińskiej, ostatniej wersji.
Nie wiedziano, kto, gdzie i jak znalazł tablicę.
Tajemnicą był też język, w jakim pierwotnie została napisana, czy pismem hieroglificznym, czy w języku fenickim, czy w greckim.
Anonimowy pozostawał również autor przekładu na język łaciński.
Dlatego też zdaniem niektóry pisarze hermetycznych Tablica Szmaragdowa jest apokryfem, wymysłem lub utworem jednego z XIII-wiecznych alchemików.
Według legendy Tablica Szmaragdowa istniała naprawdę i została znaleziona w grobie Hermesa Trismegistosa przez Aleksandera Wielkiego.
Inna wersja podaje, że została ona wyciągnięta z mogiły proroka koło Hebronu.
Tablica Szmaragdowa po raz pierwszy na Zachodzie pojawiła się w edycji pseudoarystotelesowskiego traktatu „Secretum Secretorum”, znanym również jako „Sirr al-Asrar”, który miał być listem od Arystotelesa do jego ucznia Aleksandra Wielkiego z encyklopedyczną gamą różnych tematów, w tym ze statystyką, etyką, fizjologią, astrologią, magią i alchemią.
Nie jest znana dokładna data napisania tego tekstu.
Wiadomo, że jego rozszerzona edycja z XIII wieku zawiera alchemiczne tajemnice i wczesną wersję właśnie Tablicy Szmaragdowej.
W sidłach alchemii hermetycznej
Alchemicy żyjący w średniowieczu skupiali się głównie na próbach uszlachetniania pospolitych metali.
Oficjalnie uznawali dogmat religii chrześcijańskiej, ale wewnątrz odczuwali jednak pewną niezależność.
Część z nich zajmowała się również alchemią hermetyczną, która opierała się w dużej mierze na mistycyzmie.
W myśl głównego założenia hermetyzmu wszechświat jest jednością i wszystkie jego części pozostają ze sobą w pewnej zależności.
Alchemicy hermetyczni zajmowali się filozoficznymi poszukiwaniami, łączyli doświadczenia mistyczne z eksperymentami dotyczącymi nauk przyrodniczych.
Poszukiwali powiązań między prawami sympatii i antypatii, między pozornie zupełnie odmiennymi rzeczami.
Prawa rządzące tymi zależnościami można poznać tylko dzięki boskiemu objawieniu, dzięki oświeceniu, dzięki doskonałości, do której wciąż dążyli alchemicy.
Hermetyzm i alchemię hermetyczną łączył system kosmicznych związków pomiędzy przeróżnymi zjawiskami zachodzącymi we wszechświecie, które następnie stawały się podstawą wielu magicznych systemów.
Jak na górze, tak i na dole…
Treść Tablicy Szmaragdowej Hermesa Trismegistosa w tłumaczeniu Fulcanelliego i Sir Isaaca Newtona przedstawia się następująco:
To jest prawdą, całą prawdą, na pewno i bez kłamstwa:
To co jest na dole jest takie jak to co jest na górze; a to co jest na górze jest takie jak to co jest na dole. Poprzez to dokonują się wszelkie cuda.
I tak jak wszystkie rzeczy istnieją w Jednym i pochodzą od Jednego, które jest najwyższą Przyczyną, poprzez mediację Jednego, tak wszystkie rzeczy są zrodzone z Jednej Rzeczy przez adaptację.
Słońce jego ojcem, Księżyc matką;
Wiatr nosił go w swym łonie. Ziemia jest jego żywicielką i strażnikiem.
Jest Ojcem wszystkich rzeczy,
zawarta jest w nim wieczna Wola.
Jego siła, jego moc pozostają całe, kiedy przemienia się w ziemię.
Ziemia musi zostać oddzielona od ognia, subtelne od gęstego, delikatnie z nieustającą uwagą.
Powstaje z ziemi i wznosi się ku niebu i z powrotem schodzi na ziemię; gromadzi w sobie siłę wszelkich rzeczy wyższych i niższych.
Poprzez poznanie tej rzeczy cała wspaniałość świata stanie się twoja a wszelka niejasność odejdzie od ciebie.
Jest to moc ponad moce, siła posiadająca siłę wszelkiej mocy, gdyż przezwycięży każdą subtelną rzecz i przeniknie każdą litą rzecz.
W ten sposób został stworzony świat.
Z niej są zrodzone różnorodne cuda, do których osiągnięcia podano tu wskazania.
Z tego właśnie powodu nazywają mnie Hermes Trismegistos, gdyż posiadłem trzy części filozofii wszechświata.
To co nazwałem Słonecznym Dziełem jest teraz zakończone.
Tekst Tablicy Szmaragdowej opisuje połączenie wszystkiego ze wszystkim we wszechświecie.
Przedstawia możliwość przemiany substancji, wielkiej tajemnicy, która później stała się inspiracją dla alchemików poszukujących legendarnego kamienia filozoficznego.
Podstawowa zasada hermetyzmu „Jak na górze, tak i na dole” głosi, że cały wszechświat zbudowany jest na podobnych zasadach, według podobnych norm i zasad funkcjonowania.
W całym tym alchemicznym majestacie Tablica Szmaragdowa ma również ważny sens alegoryczny.
Oprócz poziomu dosłownego istnieje w niej także poziom interpretacji ezoterycznej, mistycznej, który często nawiązuje do porządku kosmicznego albo do doświadczeń duchowych.
Nikt nigdy nie stworzy sztucznego człowieka, ponieważ według Tablicy Szmaragdowej człowiek został stworzony za pomocą Słońca i Księżyca przy współudziale wiatru – eteru na Ziemi.
Każdy z nas musi poszukiwać znaczenia wewnątrz siebie.
Podstawą zrozumienia wewnętrznego jest czysta, doskonała dusza, bowiem tylko ona jest godna światła i tylko z taką jesteśmy w stanie realizować swoje dzieło na Ziemi.
