Skara Brae to jeden z najczęściej odwiedzanych zabytków Orkadów, ale też jeden z najbardziej niezwykłych zabytków prehistorycznych w Europie. Osiedle neolityczne skryte za wzgórzami w południowym brzegu Zatoki Skaill uznawane jest za najlepiej zachowany tego typu obiekt na świecie.
Co skrywają wzgórza Skara Brae?
Ze względu na historyczne znaczenie Skara Brae zostało wpisane w 1999 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Dawniej myślano, że wzgórza Skara Brae skrywają wiele tajemnic, jednak w 1850 roku tamtejsi mieszkańcy odkryli, że wzgórza są w środku po prostu puste.
Jak to odkryto?
Pewnego dnia była silna wichura, która zerwała wierzchnią warstwę jednego ze wzniesień, a tam na drugi dzień mieszkańcy znaleźli ukryte pod ziemią mieszkanie.
Wszystko wyglądało tak, jakby to był dom, ale jego mieszkańcy musieli mieć poniżej jednego metra wzrostu, ponieważ znaleziono tam miniaturowe łóżka, szafki oraz półki, które zostały wykonane z kamienia.
Odkrycie podziemnej wioski
Pod koniec 1920 roku rozpoczęto prace wykopaliskowe, a wiek znaleziska oszacowano na około 500 r. p.n.e.
Naukowcy uważali, że budowle te wybudowali Piktowie, a tak starożytni Rzymianie nazywali plemiona, którzy zamieszkiwali dzisiejszą Szkocję.
Pół wieku później przeprowadzono datowanie radiowęglowe, które wykazało, że się mylili.
Okazało się, że osiedle Skara Brae było zamieszkiwane przez około 600 lat w latach 3200 – 2500 p.n.e. i dowiedziono również, że poszczególne obiekty osiedla różnią się pomiędzy sobą wiekiem.
Domy prawdopodobnie powstały w trzech różnych okresach.
Do tego najstarsza część osady została częściowo zbudowana z materiałów z tzw. odzysku, co wskazuje na jeszcze starsze jej pochodzenie.
Materiałem budowlanym był czerwony piaskowiec, który powszechnie występuje na Orkadach, a jest to rodzaj kamienia, który można bardzo łatwo łupać na płyty odpowiedniej grubości.
Jednocześnie w skład jednej osady wchodziło siedem albo osiem domków, które były połączone tunelami, a ze względu na liczbę domów, prawdopodobnie Skara Brae miało nie więcej niż 50 mieszkańców.
Jak już było wcześniej wspomniane, Skara Brae było zamieszkiwane przez 600 lat, a z tego można wywnioskować, że podobnych osad mogło być w okolicy znacznie więcej.
W skład budynków wchodził jeden pokój o powierzchni 20 – 40 metrów kwadratowych, a tunele, którymi były połączone domy, były niskie i miały trochę mniej niż metr wysokości oraz pół metra szerokości.
Budynki zachowały się w dobrym stanie, ale nie ma w nich sufitów i dachów.
Prawdopodobnie zostały one zbudowane na ramie z korzeni oraz fiszbinów i to w zależności od tego, do czego był akurat dostęp.
Dachy mogły być pokryte torfem i prawdopodobnie były przytrzymywane przez liny skręcane z wrzosu.
Jeśli chodzi o meble, to również były one wykonane z kamienia, a prostokątne kamienne skrzynie, które służyły za łóżka, wykładano słomą, wrzosem albo liśćmi i pokrywano owczą skórą lub skórą zwierząt futerkowych.
Z kamienia były też wykonane drzwi, szafy, kredensy, krzesła i pudełka do przechowywania różnych rzeczy.
Jak wyglądało życia w Skara Brae?
Na miejscu znaleziono kości, które mogą sugerować, że mieszkańcy byli zarówno rybakami, jak i rolnikami.
Znaleziono tam małe piece, które mogą świadczyć o tym, że znali oni sztukę pieczenia chleba.
Ich dietę prawdopodobnie uzupełniały owoce morze, ale też mogli polować na dziki i jelenie, co dostarczało im mięsa oraz surowca do wyrobu igieł, grotów, motyk i noży, a okazjonalnie mogli korzystać z mięsa wyrzucanych na brzeg wielorybów.
Jeśli chodzi o narzędzia, to na wyspie brakowało krzemienia, który doskonale nadaje się do wykonywania ostrych narzędzi.
Dlatego też mieszkańcy osiedla wykorzystywali małe narzędzia kamienne do wyrobu narzędzi z kości, rogów i drewna o odpowiedniej wielkości.
Przez wieki, gdy istniała osada, na wyspie nie było praktycznie żadnych lasów, ale także warstwa torfu wykształciła się blisko tysiąc lat później.
W związku z tym bardzo cenne okazywało się dryfujące drewno, a do tego dostępne były wodorosty, które były głównych źródłem ciepła w Skara Brae, chociaż były gorsze jakościowo.
W osadzie nie znaleziono żadnych zachowanych ubrań, ale też nie ma narzędzi do przędzenia i tkania.
W związku z tym archeolodzy wywnioskowali, że mieszkańcy ci nie nosili ubrań tkanych, a tylko szyte ze skór oraz futer.
Naukowcom udało się odkryć gotowe skóry oraz przybory do szycia, a swoje zimowe ubrania ocieplali puchem ptactwa wodnego.
Za źródło światła mogły im służyć lampy oliwne, które wykorzystywały tłuszcz wielorybów oraz morskich ptaków, bo jeżeli używali tylko światła z ogniska, to musiało być tam bardzo ciemno.
Poza tym to właśnie w Skara Brae odkopano jedne z najstarszych mebli na świecie.
W najstarszych domach łóżka mieściły się w ścianach, a w tych nowszych stały na podłodze.
To tutaj też odkryto najstarszą znaną toaletę WC, która była wyposażona w system odprowadzania wody, gdzie kamienna rynna prowadziła ścieki do morza.
Kim byli mieszkańcy Skara Brae?
Niestety dokładnie nie wiadomo, kim byli mieszkańcy Skara Brae.
Bardzo często Skara Brae bywa nazywane „szkocką Pompeją”, ponieważ również jest bardzo dobrze zachowane, gdyż mieszkańcy, jak się wydaje, opuścili ją także w pośpiechu.
Budynki i ich zawartość przetrwały kilka tysiącleci, a były ukryte pod izolującą warstwą piasku i darniny.
Mieszkańcy wszystko zostawili i zniknęli, gdyż wszystkie przedmioty codziennego użytku zostały pozostawione na półkach i w szafach.
Wydawać mogłoby się, że wszyscy mieszkańcy zniknęli jednocześnie.
⇒ Czytaj także: GÖBEKLI TEPE – NAJSTARSZA ŚWIĄTYNIA NA ZIEMI
