Gdanisko to sanitarno-ustępowa wieża, którą często spotkać można było na średniowiecznych zamkach. W Polsce gdaniska szczególnie popularne były w przypadku zamków krzyżackich. Zachowane do dziś można zobaczyć m.in. na zamkach w Malborku (gdzie drogę do niej wskazują swymi ogonami figury diabełków), Gniewnie, Toruniu czy Kamieniu Podlaskim. Jednak pod kilkoma względami wyjątkowe jest to w Kwidzynie (woj. pomorskie).
Gdanisko, czyli co?
Gdanisko, czyli wieża pełniąca funkcję latryny, budowana była w pewnej odległości od zamku, z którym łączono ją długim, znajdującym się na wysokości pierwszego piętra gankiem zwanym także galerią.
Miał on formę krytego przejścia wspartego na arkadach.
Gdaniska budowane były w taki sposób, aby wszelkie nieczystości z umieszczonych wewnątrz szaletów lądowały w fosie bądź pobliskiej rzece, co znacznie poprawiało warunki sanitarne panujące w fortecy.
Dzięki ich obecności w znacznym stopniu poprawiała się także higiena mieszkańców.
Dodatkowo gdaniska włączone były w system obronny zamku, pełniąc często rolę dodatkowej, wysuniętej przed obwód obronny i wspomagającej obronę z najbardziej narażonej na atak strony wieży.
Zanim jednak o największym gdanisku w Europie, kilka słów o znajdującym się w jego pobliżu zamku.
Zamek w Kwidzynie
Zamek, który można podziwiać w Kwidzynie, wybudowany został na przełomie XIII i XIV wieku.
Wcześniej na jego miejscu znajdował się inny zamek zwany zamkiem biskupim lub Starym Zameczkiem, który wybudowali Krzyżacy.
Nowy zamek od momentu swego powstania był wielokrotnie przebudowywany, a na przełomie XVIII i XIX wieku został nawet przez władze pruskie częściowo rozebrany – całkowicie zdemontowane zostały przylegające do katedry skrzydło wschodnie oraz najbardziej reprezentacyjne skrzydło południowe, które znajdowało się od strony starego miasta.
Wówczas forteca utraciła swą regularną i zamkniętą formę.
Zamek w Kwidzynie stanowi wspólny kompleks z gotycką katedrą, w której to odnaleziono kryptę z grobami trzech wielkich mistrzów krzyżackich.
Obecnie jest ona udostępniona do zwiedzania.
Gdanisko w kwidzyńskim zamku
O wyjątkowości gdaniska wchodzącego w skład zamku w Kwidzynie świadczy po pierwsze wyjątkowo malownicze położenia, po drugie zaś fakt, że jest to oficjalnie największy wychodek w Europie.
Latryna oddalona jest od zamku o 55 metrów.
Połączona jest z zachodnim skrzydłem zamku za pomocą ganku znajdującego się na wysokości pierwszego piętra, opartego na pięciu arkadach.
Sama wieża ma wysokość 25 m i 8,75 m szerokości.
Swego czasu przepływał pod nią strumień – najpewniej jedna z odnóg Liwy – zbierający nieczystości.
Na głównym poziomie kwidzyńskiego gdaniska znajduje się pomieszczenie z krzyżowo-żebrowym sklepieniem i ceglaną posadzką, w której znajduje się niemal kwadratowy otwór służący do wyrzucania nieczystości.
Unikalności temu miejscu dodaje bez wątpienia fakt, że z wieży rozpościera się zapierający dech w piersiach widok na dolinę Wisły, przepływającej w odległości 5 km od Kwidzyna.
Mało który wychodek oferuje możliwość podziwiania tak niesamowitych krajobrazów.
W latach 1817-1835 latryna wraz ze swoim gankiem pełniła funkcję więzienia.
Obecnie znajduje się tam bardzo ciekawa ekspozycja etnograficzna, prezentująca sztukę oraz kulturę materialną Dolnego Powiśla.
Samo miejsce jest jednak warto zobaczenia choćby w tego powodu, że imponuje swym rozmachem.
⇒ Czytaj także: BURSZTYNOWA KOMNATA – MARZENIE POSZUKIWACZY SKARBÓW
